Εγκληματικότητα: Ποιους προτιμάει;

Εγκληματίας: είναι ο άνθρωπος ο οποίος διαπράττει έγκλημα (άδικη πράξη, προβλεπόμενη και τιμωρούμενη από το νόμο με ποινή) σε μια περιορισμένη χρονικά και τοπικά κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, δεν ισχύει η ίδια νομοθεσία σε όλες τις κοινωνίες. Σε μια πολιτεία των ΗΠΑ μία άνομη πράξη τιμωρείται με ποινή φυλάκισης, ενώ σε μία άλλη πολιτεία τιμωρείται απλά με κάποιο πρόστιμο. Παρουσιάζονται, λοιπόν, διαφορές ως προς τον ορισμό της έννοιας αυτής.

Πότε κάποιος εγκληματεί;

Ψυχολογικές Θεωρίες

• Ηθική ανάπτυξη: υιοθέτηση ορθής συμπεριφοράς (έτσι όπως προβλέπεται από την κοινωνία) μέσα από ηθικά διλήμματα (Kohlberg).

Παράδειγμα ηθικού διλήμματος: «Είσαι στο σχολείο και πεινάς πολύ αλλά δεν έχεις λεφτά μαζί σου και η μητέρα σου ξέχασε να σου δώσει μαζί φαγητό. Βλέπεις μια συμμαθήτριά σου να έχει δύο σάντουιτς. Τι κάνεις; Πηγαίνεις και της παίρνεις το ένα;»

Η απάντηση είναι όχι καθώς το να κλέβει κανείς είναι μια μη ορθή συμπεριφορά που δεν αναγνωρίζεται από την κοινωνία και της επιβάλλεται η αντίστοιχη ποινή. Αν ένα παιδί δεν έχει ομαλή ηθική ανάπτυξη δεν μπορεί να διακρίνει ανάμεσα στο καλό και το κακό. Πολλές φορές γνωρίζει ποιο είναι το καλό, ωστόσο, παρουσιάζεται σφάλμα κατά τη μετάφραση του καλού σε πράξεις, οπότε και προτιμώνται οι κακές πράξεις. Όντας πλέον ενήλικας έχει ολοκληρωθεί η προβληματική ηθική ανάπτυξή του.

• Οικογενειακό περιβάλλον: η οικογένεια παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού (νοητική, ηθική κτλ.). Παιδιά που βιώνουν έντονη κακοποίηση, εγκληματικότητα και άσχημα παιδικά χρόνια (π.χ. φτώχεια, χαμηλή εκπαίδευση κτλ) τείνουν στην ενήλικη ζωή, είτε να είναι οι ίδιοι αντίστοιχοι κακοποιοί και εγκληματίες, είτε να είναι ενήλικες που λειτουργούν άκρως αντίθετα (π.χ. ενάρετη και ήσυχη ζωή).
• Νοητική ανάπτυξη: έρευνες δείχνουν πως εγκληματούν άτομα τα οποία παρουσιάζουν κάποια διανοητική καθυστέρηση. Αυτό το συγκεκριμένο είδος διανοητικής καθυστέρησης οδηγεί τα άτομα να αδιαφορούν για τις ηθικές αξίες και αρχές, ενώ παράλληλα αποτρέπει την ανάπτυξη ανασταλτικών ελατηρίων και ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με τον εκφοβιστικό και σωφρονιστικό ρόλο της ποινής. Πολλές φορές μάλιστα δεν αντιλαμβάνονται την έννοια της ποινής θεωρώντας πως ποτέ δεν θα συλληφθούν (ή απολαμβάνοντάς το αν εν τέλει συλληφθούν).
• Ψυχαναλυτική θεωρία (Freud): κατά την παιδική ηλικία το παιδί βρίσκεται σε μια διαρκή εσωτερική σύγκρουση να διατηρήσει τις παραδεκτές αξίες και αρχές στη συμπεριφορά του και να απωθήσει (απώθηση) ηθικά αποδοκιμαζόμενες επιθυμίες, παραστάσεις ή ιδέες. Αυτή η διαρκής σύγκρουση υπάρχει περίπτωση να ενεργοποιήσει αντικοινωνικές ιδέες και ένστικτα (ένστικτο επιθετικότητας) εμφανίζοντας μια μη αποδεκτή συμπεριφορά, και μάλιστα πολλές φορές εγκληματική συμπεριφορά. Αυτή η έντονη εσωτερική ανησυχία του παιδιού μπορεί να αντιμετωπιστεί με διοχέτευση της ενέργειας σε κάποιο άθλημα (π.χ. πυγμαχία).

**Οι παραπάνω θεωρίες απλά παρουσιάζουν μια συνοπτική εικόνα για το ποιους προτιμάει συνήθως η εγκληματικότητα. Δεν έχουν αδιάλλακτο και απόλυτο χαρακτήρα για το ποιος φέρει το μικρόβιο της εγκληματικότητας, καθώς και στις τέσσερις περιπτώσεις θα μπορούσαμε να συναντήσουμε το ακριβώς αντίθετο παράδειγμα (π.χ. έχει πραγματοποιηθεί έρευνα κατά την οποία αποδείχθηκε πως περισσότερα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα άτομα διέπραξαν εγκλήματα απ’ ότι άτομα με διανοητική καθυστέρηση). Εξάλλου όπως είπε και ο Freud: «Όλοι οι άνθρωποι είμαστε ικανοί να διαπράξουμε έγκλημα κάτω από ορισμένες συνθήκες.»