Φόβος ή Φοβία;

«Ήμουν μόνη στο σπίτι χθες το βράδυ και έβλεπα μία ταινία στην τηλεόραση. Κάποια στιγμή σηκώθηκα για να πάρω από την κουζίνα ένα ποτήρι νερό κι από συνήθεια δεν άναψα κανένα φως… μου αρκούσε το φως της τηλεόρασης… ξαφνικά συνειδητοποίησα πως κάποιος προσπαθούσε να σπάσει τα πατζούρια της μπαλκονόπορτας που ήταν κατεβασμένα. Τρομοκρατήθηκα… ένιωσα να μουδιάζει όλο μου το σώμα, αλλά βρήκα την ψυχραιμία μου και κάλεσα την αστυνομία. Νόμιζα πως είχα βγει νικήτρια από αυτήν την εμπειρία αλλά τελικά αρχίζω και αμφιβάλλω καθώς… πλέον φοβάμαι το σκοτάδι και τους κλειστούς χώρους, ειδικά όταν είμαι μόνη μου. Φόβος μιας ζωής!»

Τι είναι:

Φόβος: συναισθηματική αντίδραση απέναντι σε μία κατάσταση, ένα ερέθισμα που θέτει το άτομο σε ρεαλιστικό και πραγματικό κίνδυνο ( π.χ. οι ληστές προσπαθώντας να μπουν από το μπαλκόνι, απειλούν την κοπέλα της ιστορίας). Οι σωματικές και συναισθηματικές-ψυχικές λειτουργίες του οργανισμού ενεργοποιούνται αμέσως ( π.χ. τρόμος-συναίσθημα, μούδιασμα-σωματική αντίδραση), ως άμυνες (φυγής ή επίθεσης) προκειμένου να προστατέψουν το άτομο, ενώ καταστέλλονται όταν πλέον έχει παρέλθει ο κίνδυνος και κριθεί πως το άτομο είναι ασφαλές.

Φοβία: συναισθηματική αντίδραση απέναντι σε μία κατάσταση, ένα ερέθισμα που δεν θέτει το άτομο άμεσα σε κίνδυνο. Μάλιστα, πρόκειται για έντονο και υπερβολικό φόβο, ο οποίος προκαλεί στο άτομο έντονη δυσφορία καθιστώντας δυσλειτουργική την καθημερινότητά του, καθώς αποφεύγει την επαφή με κάθε ερέθισμα που του προκαλεί τα συγκεκριμένα συναισθήματα και τροποποιεί την συμπεριφορά του ανάλογα (π.χ. φοβία για το σκοτάδι και τους κλειστούς χώρους, άρα αποφεύγω το σκοτάδι και τους κλειστούς χώρους).

Φοβία & Yποκατηγορίες:

Απλή φοβία: υπερβολικό αίσθημα φόβου απέναντι σε μία κατάσταση, ένα ερέθισμα (αντικείμενο ή ζώο), που συνδέεται άμεσα με την εκδήλωση άγχους. Το άτομο είθισται να αποφεύγει ό,τι του προκαλεί αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, παρόλο που γνωρίζει πως ο φόβος του είναι παράλογος. Η απλή φοβία εμφανίζεται κατά την παιδική ηλικία, ωστόσο, αν διατηρηθεί και κατά την ενήλικη ζωή παρουσιάζεται ακόμα πιο έντονα και βίαια στη ζωή του ατόμου δυσκολεύοντας περισσότερο την καθημερινότητά του.

Κοινωνική φοβία: υπερβολικό αίσθημα φόβου απέναντι σε διαπροσωπικές σχέσεις και σε κοινωνικές συναναστροφές, που συνδέεται άμεσα με την εκδήλωση άγχους. Το άτομο αποφεύγει οποιαδήποτε δημόσια ενέργεια (π.χ. συμμετοχή σε διάλογο, δημόσια ομιλία κτλ), καθώς θεωρεί πως τα άτομα του περιβάλλοντός του θα διατηρούν μία αρνητική στάση απέναντί του (π.χ. αρνητική κριτική και σχόλια κτλ.). Το άτομο παρόλο που γνωρίζει πως ο φόβος του είναι παράλογος προτιμά μοναχικές δραστηριότητες.

Αγοραφοβία: υπερβολικό αίσθημα φόβου και άγχους, όταν το άτομο νιώθει αβοήθητο καθώς βρίσκεται σε χώρους με πολύ κόσμο, όπου η διαφυγή θεωρείται δύσκολη. Συχνά υπάρχει συνοσηρότητα και με Διαταραχή Πανικού. Το άτομο και σ’ αυτήν την περίπτωση επιλέγει τη φυγή νιώθοντας έντονη δυσφορία και όντας ιδιαίτερα δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Ενδεικτικά:

Η σκέψη προκαλεί συναίσθημα: Δεν μπορούμε να αρνηθούμε τα σωματικά συμπτώματα (π.χ. ταχυκαρδία, εφίδρωση κτλ), τα οποία εμφανίζονται σε κάθε επαφή μας με την εκάστοτε φοβία. Ωστόσο, ας αναλογιστούμε πως η σκέψη μας προκαλεί τα συγκεκριμένα συναισθήματα φόβου και άγχους και κατά συνέπεια, αυτά προκαλούν τα συγκεκριμένα σωματικά συμπτώματα. Πρόκειται, λοιπόν, για τον ατομικό και ξεχωριστό τρόπο που επεξεργαζόμαστε και αποκωδικοποιούμε τις πληροφορίες του περιβάλλοντός μας.

Περίπτωση: «Αποφεύγω τους κλειστούς χώρους με πολύ κόσμο καθώς νιώθω ότι κινδυνεύω και κανείς δεν μπορεί να με βοηθήσει. Ο έντονος φόβος και το έντονο άγχος που νιώθω μετατρέπονται σε σωματικά συμπτώματα.» Αν αλλάζαμε την σκέψη μας, ίσως να είχαμε διαφορετικά αποτελέσματα. Ακόμα κι αν  την αλλάζαμε ελάχιστα: «Αποφεύγω τους κλειστούς χώρους με πολύ κόσμο καθώς νιώθω ότι κινδυνεύω, ωστόσο, με τόσο κόσμο ίσως βρεθεί ένας να με βοηθήσει.»

Άσπρο-Μαύρο: μαθαίνοντας να φοβόμαστε παγιδευόμαστε σε μία διαρκή αρνητική πρόβλεψη του μέλλοντος. Όλα τα ερεθίσματα ερμηνεύονται με αρνητικό τρόπο, με αποτέλεσμα το μέλλον μας να προβλέπεται δυσοίωνο. Δεν ζούμε σ’ έναν υπέροχο κόσμο χωρίς προβλήματα και χωρίς κινδύνους, ωστόσο, όσες πιθανότητες έχει να συμβεί το χειρότερο σενάριο, τόσες πιθανότητες έχει και το καλύτερο σενάριο. Μάλιστα, ζώντας μία πολύ άσχημη κατάσταση με φαινομενικά ανύπαρκτες αδιεξόδους, αν απορρίψουμε πως η ζωή δεν είναι μόνο άσπρο και μαύρο αλλά διαθέτει και κάποιες γκρίζες ζώνες, θα ανακαλύψουμε και τις  πολυπόθητες δημιουργικές λύσεις που θα καλυτερέψουν την κατάσταση αυτή.

“Όταν η σκέψη δεν μπορεί να γιατρέψει το φόβο, η δράση θα το κάνει.” W.Clement Stone